Phân loại ổ cắm và phích cắm và yêu cầu chung từ tiêu chuẩn IEC và tiêu chuẩn Việt nam
1. Ổ cắm và phích cắm là gì?
2. Ổ cắm, phích cắm dân dụng
3. Các loại chuẩn phích cắm điện trên thế giới
4. Ổ cắm, phích cắm công nghiệp
5. Tiêu chuẩn về ổ cắm điện tại Việt Nam
1. Ổ cắm và phích cắm là gì?
Ổ cắm và phích cắm là các thiết bị điện hỗ trợ, nó cho phép các thiết bị điện có thể kết nối với nguồn điện chính. Trong đó phích cắm là đầu nối di động gắn liền với một thiết bị điện thông qua một sợi cáp còn ổ cắm điện lại được cố định trên một thiết bị hoặc một cấu trúc xây dựng giúp kết nối phích căm với nguồn điện. Ổ cắm và phích cắm lại được chia thành 2 loại riêng biệt là ổ cắm/phích cắm dân dụng và ổ cắm/phích cắm công nghiệp.
2. Ổ cắm, phích cắm dân dụng
Phích cắm dân dụng là loại 2 chấu và không nối đất, điện áp phổ biến từ 100V đến 240V, ổ cắm có khe tương ứng. Ngoài ra cũng có loại phích cắm dân dụng 3 chấu, nối đất và ổ cắm tương thích, điện áp từ 220 đến 240V.
• Yêu cầu chung từ tiêu chuẩn (IEC 60884-1):
Khí cụ và hộp lắp đặt kiểu lắp nổi phải thiết kế và chế tạo sao cho ở điều kiện sử dụng bình thường chúng làm việc tin cậy và không gây nguy hiểm cho người sử dụng hoặc mọi vật xung quanh.
- Tiêu chuẩn này áp dụng cho phích cắm và ổ cắm cố định hoặc di động chỉ dùng với điện xoay chiều, có hoặc không có tiếp điểm nối đất, có điện áp danh định lớn hơn 50 V nhưng không vượt quá 440 V và có dòng điện danh định không vượt quá 32 A, thích hợp để sử dụng trong gia đình và các mục đích tương tự, trong nhà hoặc ngoài trời.
- Dòng điện danh định được giới hạn đến tối đa là 16 A đối với ổ cắm cố định có các đầu nối kiểu không bắt ren.
- Tiêu chuẩn này cũng áp dụng cho các phích cắm liền với bộ dây, các phích cắm và ổ cắm di động liền với bộ dây kéo dài và áp dụng cho các phích cắm và ổ cắm là bộ phận cấu thành của thiết bị nếu không có qui định nào khác trong tiêu chuẩn của thiết bị liên quan.
3. Các loại chuẩn phích cắm điện trên thế giới
• Kiểu A: Ổ cắm dành cho phích cắm 2 chấu dạng dẹt
- Được sử dụng chủ yếu tại khu vực phía Bắc và Trung Mỹ, Nhật Bản…
- Loại ổ cắm này dàn cho phích cắm có 2 lưỡi cắm mỏng, chiều dài từ 15.9-18.3mm, dày 1.5mm, khoảng cách giữa 2 lưỡi cắm là 12.7mm.
- Tuy nhiên, 2 chấu của phích cắm có chiều rộng không bằng nhau. Chấu nối với dây trung tính có chiều ngang 7.9mm, chấu nối với dây nóng có chiều ngang 6.3mm. Do đó, phích cắm kiểu A chỉ có 1 cách cắm vào ổ điện.
- Phích cắm kiểu A có dòng điện định mức 15A, điện áp 120-127V
• Kiểu B: Ổ cắm 3 chấu dành cho phích cắm gồm 2 chấu dẹt và 1 chấu tròn
- Được sử dụng chủ yếu tại khu vực phía Bắc và Trung Mỹ, Nhật Bản…
- Ổ cắm kiểu B dành cho phích cắm 2 chấu kim loại dẹt, dày 1.5mm, cách nhau 12.7mm, chiều dài từ 15.9-18.3mm, chiều rộng 6.3mm. Chấu thứ 3 hình trụ có đường kính 4.8mm. Chấu tròn dài hơn chấu phẳng 3.2mm để đảm bảo thiết bị được nối đất trước khi 2 chấu còn lại nối với nguồn điện.
- Phích cắm kiểu B có dòng điện định mức 15 A, điện áp 120-127V
• Kiểu C: Ổ cắm dành cho phích cắm 2 chấu tròn
- Phích cắm kiểu C là phích cắm có hai chấu tròn, không có chân nối đất. Đây là kiểu phích cắm được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới. Từ chân của chấu điện được phủ một lớp cách điện có chiều dài 10mm.
- Phích cắm kiểu C thường được sử dụng cho các thiết bị với định mức dòng điện dưới 2,5 A trở xuống.
- Phích cắm này không được đánh giá cao về độ an toàn, khả năng xảy ra mất an toàn về điện cao hơn so với các loại phích cắm khác vì thiết kế chân nối đất không được hỗ trợ.
- Nhưng phích cắm kiểu C vẫn có thể sử dụng cho ổ cắm kiểu E, F, J, K và N.
- Được sử dụng ở: Châu Âu, ngoại trừ Vương quốc Anh, Ireland, Cyprus và Malta; Nam Mỹ và châu Á.
• Kiểu D: Ổ cắm dành cho loại phích cắm điện 3 chấu tròn
- Phích cắm điện kiểu D có ba chấu tròn lớn, xếp thành hình tam giác. Chấu nối đất sẽ có đường kính lớn hơn 2 chấu còn lại.
- Phích cắm kiểu D có dòng điện định mức 5A, điện áp 220-240V
- Được sử dụng ở: Ấn Độ, Sri Lanka, Nepal, Namibia
• Kiểu E: Ổ cắm dành cho phích cắm 2 chấu có 1 lỗ nối đất
- Phích cắm kiểu E có hai chấu tròn 4,8mm, cách nhau 19mm và một lỗ cho chân nối đất của ổ cắm. Phích cắm loại E có hình tròn và ổ cắm loại E có một hốc tròn.
- Phích cắm kiểu E có dòng điện định mức 16 A, điện áp 220-240V
- Được sử dụng ở: Pháp, Bỉ, Slovakia, Ba Lan, Cộng hòa Séc, Tunisia….
• Kiểu F: Ổ cắm dành cho phích cắm có 2 chấu tròn và 2 lá kim loại tiếp đất
- Phích cắm điện kiểu F có hai chấu tròn 4,8mm, khoảng cách giữa hai chấu cách nhau 19mm.
- Ổ cắm kiểu F có cấu trúc tương tự như kiểu C và kiểu E nhưng có hai kẹp tiếp đất ở hai bên cạnh, nằm ở hai góc bên trên và bên dưới.
- Ổ cắm tương thích với các loại phích cắm C, E & F
- Phích cắm kiểu F có dòng định mức là 16 A, điện áp 220-240 V.
- Được sử dụng ở: Đức, Áo, Hà Lan, Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Nga và một số nước châu Âu khác, trừ Anh và Ireland.
• Kiểu G: Ổ cắm dành cho phích 3 chấu hình chữ nhật
- Phích cắm kiểu G có ba lưỡi hình chữ nhật, xếp theo hình tam giác và có cầu chì kết hợp (thường là cầu chì 3 A cho các thiết bị nhỏ hơn như máy tính, sạc điện thoại, laptop; và cầu chì 13 A cho các thiết bị nặng như máy sưởi).
- Với đặc trưng thiết kế các chân như trên nên phích cắm kiểu G không thể cắm vào các ổ cắm kiểu khác và ngược lại.
- Tại chân mỗi chấu được phủ một lớp cách điện dài 9mm dọc thân chấu, đảm bảo an toàn trong trường hợp phích bị cắm nửa trong nửa ngoài vào ổ cắm.
- Được sử dụng tại: Vương quốc Anh, Ireland, Síp, Malta, Malaysia, Singapore, Hồng Kông.
• Kiểu H: Ổ cắm điện 3 chấu trụ tròn tạo thành hình tam giác ngược
- Phích cắm kiểu H là duy nhất của Israel, gồm có hai chấu phẳng hình chữ V cũng như một chấu nối đất, xếp thành hình tam giác. Tuy nhiên, nó hiện đang bị loại bỏ dần dần để chuyển sang phiên bản chấu ghim tròn.
- Do chân phích cắm kiểu H không được phủ lớp cách điện nên nó được xếp vào danh sách những loại phích cắm kém an toàn.
- Chú ý rằng, ổ cắm kiểu H không tương thích với phích cắm kiểu E hoặc F do đường kính của lỗ cắm nhỏ hơn phích kiểu E & F 0,3mm.
- Phích cắm kiểu H có dòng định mức 16 A, điện áp 220 - 240 V.
- Được sử dụng tại: Israel, Palestine
- Phích cắm kiểu E có hai chấu tròn 4,8mm, cách nhau 19mm và một lỗ cho chân nối đất của ổ cắm. Phích cắm loại E có hình tròn và ổ cắm loại E có một hốc tròn.
- Phích cắm kiểu E có dòng điện định mức 16 A, điện áp 220-240V
- Được sử dụng ở: Pháp, Bỉ, Slovakia, Ba Lan, Cộng hòa Séc, Tunisia….
• Kiểu F: Ổ cắm dành cho phích cắm có 2 chấu tròn và 2 lá kim loại tiếp đất
- Phích cắm điện kiểu F có hai chấu tròn 4,8mm, khoảng cách giữa hai chấu cách nhau 19mm.
- Ổ cắm kiểu F có cấu trúc tương tự như kiểu C và kiểu E nhưng có hai kẹp tiếp đất ở hai bên cạnh, nằm ở hai góc bên trên và bên dưới.
- Ổ cắm tương thích với các loại phích cắm C, E & F
- Phích cắm kiểu F có dòng định mức là 16 A, điện áp 220-240 V.
- Được sử dụng ở: Đức, Áo, Hà Lan, Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Nga và một số nước châu Âu khác, trừ Anh và Ireland.
• Kiểu G: Ổ cắm dành cho phích 3 chấu hình chữ nhật
- Phích cắm kiểu G có ba lưỡi hình chữ nhật, xếp theo hình tam giác và có cầu chì kết hợp (thường là cầu chì 3 A cho các thiết bị nhỏ hơn như máy tính, sạc điện thoại, laptop; và cầu chì 13 A cho các thiết bị nặng như máy sưởi).
- Với đặc trưng thiết kế các chân như trên nên phích cắm kiểu G không thể cắm vào các ổ cắm kiểu khác và ngược lại.
- Tại chân mỗi chấu được phủ một lớp cách điện dài 9mm dọc thân chấu, đảm bảo an toàn trong trường hợp phích bị cắm nửa trong nửa ngoài vào ổ cắm.
- Được sử dụng tại: Vương quốc Anh, Ireland, Síp, Malta, Malaysia, Singapore, Hồng Kông.
• Kiểu H: Ổ cắm điện 3 chấu trụ tròn tạo thành hình tam giác ngược
- Phích cắm kiểu H là duy nhất của Israel, gồm có hai chấu phẳng hình chữ V cũng như một chấu nối đất, xếp thành hình tam giác. Tuy nhiên, nó hiện đang bị loại bỏ dần dần để chuyển sang phiên bản chấu ghim tròn.
- Do chân phích cắm kiểu H không được phủ lớp cách điện nên nó được xếp vào danh sách những loại phích cắm kém an toàn.
- Chú ý rằng, ổ cắm kiểu H không tương thích với phích cắm kiểu E hoặc F do đường kính của lỗ cắm nhỏ hơn phích kiểu E & F 0,3mm.
- Phích cắm kiểu H có dòng định mức 16 A, điện áp 220 - 240 V.
- Được sử dụng tại: Israel, Palestine
• Kiểu I: Ổ điện 3 chấu dạng dẹt tạo thành hình tam giác
- Phích cắm kiểu I có 2 chấu phẳng, được bố trí nghiêng một góc 30 độ so với phương thẳng đứng tạo thành hình chữ V ngược, và một chấu nối đất.
- Phích kiểu I có định mức là 10A.
- Được sử dụng tại: Úc, New Zealand, Papua New Guinea, Argentina, Trung Quốc.
• Kiểu J: Ổ cắm điện 3 chấu tròn
- Phích cắm kiểu J có hai chấu tròn và một chấu nối đất.
- Mặc dù phích cắm kiểu J trông rất giống phích cắm kiểu N của Brazil nhưng nó không tương thích với ổ cắm kiểu N vì chấu nối đất nằm xa đường tâm hơn so với kiểu N.
- Tuy nhiên, phích cắm kiểu C lại hoàn toàn tương thích với ổ cắm kiểu J.
- Phích cắm kiểu J có dòng định mức 10 A, điện áp 220-240 V.
- Được sử dụng ở: Thụy Sĩ, Lichtenstein
• Kiểu K: Ổ cắm điện 2 chấu tròn, 1 chấu chữ U
- Phích cắm kiểu K cũng có hai chấu tròn và một chấu nối đất. Nó tương tự như kiểu F. Sự khác biệt là kiểu F có các kẹp nối đất thay vì một chốt tiếp đất.
- Phích cắm kiểu K có dòng định mức 16A, điện áp 220 - 240 V.
- Được sử dụng ở: Đan Mạch, Greenland.
• Kiểu L: Ổ cắm điện dành cho phích cắm 3 chấu tròn thẳng hàng
- Có hai phiên bản của phích cắm kiểu L, kiểu dòng định mức 10 A và kiểu dòng định mức 16 A, điện áp 220-240 V.
- Cả hai phiên bản này đều có phích cắm 3 chấu tròn đặt thẳng hàng.
- Phiên bản 10 A có hai chấu tròn dày 4mm và cách nhau 5,5mm, có một chấu tiếp đất ở giữa. Phiên bản 16 A có hai chấu tròn dày 5mm, cách nhau 8mm, cũng như một chấu nối đất. Kiểu L rất ít nơi sử dụng.
- Được sử dụng tại: Ý, Chile
- Phích cắm kiểu I có 2 chấu phẳng, được bố trí nghiêng một góc 30 độ so với phương thẳng đứng tạo thành hình chữ V ngược, và một chấu nối đất.
- Phích kiểu I có định mức là 10A.
- Được sử dụng tại: Úc, New Zealand, Papua New Guinea, Argentina, Trung Quốc.
• Kiểu J: Ổ cắm điện 3 chấu tròn
- Phích cắm kiểu J có hai chấu tròn và một chấu nối đất.
- Mặc dù phích cắm kiểu J trông rất giống phích cắm kiểu N của Brazil nhưng nó không tương thích với ổ cắm kiểu N vì chấu nối đất nằm xa đường tâm hơn so với kiểu N.
- Tuy nhiên, phích cắm kiểu C lại hoàn toàn tương thích với ổ cắm kiểu J.
- Phích cắm kiểu J có dòng định mức 10 A, điện áp 220-240 V.
- Được sử dụng ở: Thụy Sĩ, Lichtenstein
• Kiểu K: Ổ cắm điện 2 chấu tròn, 1 chấu chữ U
- Phích cắm kiểu K cũng có hai chấu tròn và một chấu nối đất. Nó tương tự như kiểu F. Sự khác biệt là kiểu F có các kẹp nối đất thay vì một chốt tiếp đất.
- Phích cắm kiểu K có dòng định mức 16A, điện áp 220 - 240 V.
- Được sử dụng ở: Đan Mạch, Greenland.
• Kiểu L: Ổ cắm điện dành cho phích cắm 3 chấu tròn thẳng hàng
- Có hai phiên bản của phích cắm kiểu L, kiểu dòng định mức 10 A và kiểu dòng định mức 16 A, điện áp 220-240 V.
- Cả hai phiên bản này đều có phích cắm 3 chấu tròn đặt thẳng hàng.
- Phiên bản 10 A có hai chấu tròn dày 4mm và cách nhau 5,5mm, có một chấu tiếp đất ở giữa. Phiên bản 16 A có hai chấu tròn dày 5mm, cách nhau 8mm, cũng như một chấu nối đất. Kiểu L rất ít nơi sử dụng.
- Được sử dụng tại: Ý, Chile
• Kiểu M: Ổ cắm điện dành cho phích 3 chấu tròn
- Phích cắm kiểu M có ba chấu tròn theo hình tam giác và trông giống với phích cắm kiểu D của Ấn Độ, nhưng các chấu của nó lớn hơn nhiều.
- Kiểu M có dòng định mức 15 A, điện áp 220-240 V.
- Phích cắm kiểu M đôi khi cũng được sử dụng ở Israel cho các thiết bị lớn hơn như máy điều hòa công nghiệp và một số loại máy giặt.
- Được sử dụng tại: Nam Phi, Swaziland, Lesotho
• Kiểu N: Ổ cắm điện phích 3 chấu tròn so le
- Có hai phiên bản của phích cắm kiểu N, kiểu dòng định mức 10 A và kiểu dòng định mức 20 A. Phiên bản 10 A có hai chấu tròn dày 4 mm và một chấu nối đất. Phiên bản 20 A, được sử dụng cho các thiết bị nặng hơn, có hai chấu tròn đường kính 4,8 mm và một chấu nối đất.
- Ổ cắm kiểu N cũng được thiết kế để hoạt động với phích cắm kiểu C.
- Kiểu N trông rất giống với kiểu J tiêu chuẩn của Thụy Sĩ, nhưng hai kiểu này không tương thích với nhau do khoảng cách giữa chấu nối đất với chấu tiếp điện ngắn hơn.
- Brazil là một trong số ít quốc gia sử dụng hai loại điện áp. Trong khi hầu hết các tiểu bang sử dụng 127 V, một số tiểu bang sử dụng 220 V. Do đó, điều quan trọng là phải tìm hiểu điện áp cục bộ trước khi cắm thiết bị của bạn (Lưu ý: điện áp sai có thể hỏng thiết bị của bạn). Nhiều thiết bị được bán ở Brazil là điện áp kép.
- Được sử dụng tại: Brazil.
• Kiểu O: Ổ cắm điện 3 chấu với chấu tiếp đất có đường kính nhỏ hơn
- Phích cắm kiểu O bao gồm hai chấu nguồn và một chấu nối đất, tiết diện chấu hình tròn và đường kính 4,8 mm. Chấu cắm nguồn có chiều dài 19 mm, có bọc lớp cách điện dài 10 mm, khoảng cách giữa hai chấu cách nhau 19 mm.
- Loại này có cường độ dòng điện định mức 16 A, điện áp 220 - 240 V
- Được sử dụng tại: Thái Lan.
- Phích cắm kiểu M có ba chấu tròn theo hình tam giác và trông giống với phích cắm kiểu D của Ấn Độ, nhưng các chấu của nó lớn hơn nhiều.
- Kiểu M có dòng định mức 15 A, điện áp 220-240 V.
- Phích cắm kiểu M đôi khi cũng được sử dụng ở Israel cho các thiết bị lớn hơn như máy điều hòa công nghiệp và một số loại máy giặt.
- Được sử dụng tại: Nam Phi, Swaziland, Lesotho
• Kiểu N: Ổ cắm điện phích 3 chấu tròn so le
- Có hai phiên bản của phích cắm kiểu N, kiểu dòng định mức 10 A và kiểu dòng định mức 20 A. Phiên bản 10 A có hai chấu tròn dày 4 mm và một chấu nối đất. Phiên bản 20 A, được sử dụng cho các thiết bị nặng hơn, có hai chấu tròn đường kính 4,8 mm và một chấu nối đất.
- Ổ cắm kiểu N cũng được thiết kế để hoạt động với phích cắm kiểu C.
- Kiểu N trông rất giống với kiểu J tiêu chuẩn của Thụy Sĩ, nhưng hai kiểu này không tương thích với nhau do khoảng cách giữa chấu nối đất với chấu tiếp điện ngắn hơn.
- Brazil là một trong số ít quốc gia sử dụng hai loại điện áp. Trong khi hầu hết các tiểu bang sử dụng 127 V, một số tiểu bang sử dụng 220 V. Do đó, điều quan trọng là phải tìm hiểu điện áp cục bộ trước khi cắm thiết bị của bạn (Lưu ý: điện áp sai có thể hỏng thiết bị của bạn). Nhiều thiết bị được bán ở Brazil là điện áp kép.
- Được sử dụng tại: Brazil.
• Kiểu O: Ổ cắm điện 3 chấu với chấu tiếp đất có đường kính nhỏ hơn
- Phích cắm kiểu O bao gồm hai chấu nguồn và một chấu nối đất, tiết diện chấu hình tròn và đường kính 4,8 mm. Chấu cắm nguồn có chiều dài 19 mm, có bọc lớp cách điện dài 10 mm, khoảng cách giữa hai chấu cách nhau 19 mm.
- Loại này có cường độ dòng điện định mức 16 A, điện áp 220 - 240 V
- Được sử dụng tại: Thái Lan.
4. Ổ cắm, phích cắm công nghiệp
Tương tự như ổ cắm/phích cắm dân dụng nhưng nó được dùng để kết nối với nguồn điện áp cao hơn. Ổ cắm, phích cắm công nghiệp thường có nắp đậy để chống thấm nước mang tới sự an toàn cao hơn. Thường thì các loại ổ cắm, phích cắm công nghiệp sẽ có từ 3 chấu trở lên và có thêm phần chấu mát (nối đất). Ổ cắm, phích cắm công nghiệp còn được chia thành 3 loại đó là ổ cắm 1 pha, ổ cắm 2 pha và ổ cắm 3 pha.
Tương tự như ổ cắm/phích cắm dân dụng nhưng nó được dùng để kết nối với nguồn điện áp cao hơn. Ổ cắm, phích cắm công nghiệp thường có nắp đậy để chống thấm nước mang tới sự an toàn cao hơn. Thường thì các loại ổ cắm, phích cắm công nghiệp sẽ có từ 3 chấu trở lên và có thêm phần chấu mát (nối đất). Ổ cắm, phích cắm công nghiệp còn được chia thành 3 loại đó là ổ cắm 1 pha, ổ cắm 2 pha và ổ cắm 3 pha.
• Tiêu chuẩn về ổ cắm điện tại Việt Nam
Việt Nam, chủng loại ổ cắm dùng thông dụng nhất được mô tả trong tiêu chuẩn TCVN 6190-1999 trong đó chủ yếu các loại A, B, C hoặc đa năng cho cả A/B/C. Cụ thể là:
- Ổ cắm kiểu A - Dòng điện tối đa 15A.
- Ổ cắm kiểu B - Dòng điện tối đa 15A.
- Ổ cắm kiểu C - Là dòng điện được ưa chuộng và sử dụng nhiều nhất hiện nay. Ổ cắm này thường được sử dụng cho các thiết bị hạng 2, dòng điện tối đa là 2.5A
- Ổ cắm kiểu D - Dòng điện tối đa 5A.
Việt Nam, chủng loại ổ cắm dùng thông dụng nhất được mô tả trong tiêu chuẩn TCVN 6190-1999 trong đó chủ yếu các loại A, B, C hoặc đa năng cho cả A/B/C. Cụ thể là:
- Ổ cắm kiểu A - Dòng điện tối đa 15A.
- Ổ cắm kiểu B - Dòng điện tối đa 15A.
- Ổ cắm kiểu C - Là dòng điện được ưa chuộng và sử dụng nhiều nhất hiện nay. Ổ cắm này thường được sử dụng cho các thiết bị hạng 2, dòng điện tối đa là 2.5A
- Ổ cắm kiểu D - Dòng điện tối đa 5A.
